|
COSAC
COmetary SAmpling and Composition experiment
Datt COSAC (is’n englsche affkört Wurt, mött vandåg woll so) is sowatt at de Nees van usen Lander, blots datt disse Nees sägen kann, watt se råken hett.
Up dat Bild kann’n sehn, wo as wi datt fastschråben hebbt.
Un watt schall datt nu?
Wi wöt utfinnen, ut wat die Komet måkt is. Dat is tämlich klår, datt dår’n Masse Köhlenkråm in is, un Wåter ok. Nu is datt åwer so, datt de Eer, as se sück ut all den Stoff un Schiet, de dår rümflegen deer, tohop backt hett, woll veel to heet ween is. Domåls hett sück noch kien Wåter un ok kien Köhlenstoffkråm holen kunnt. Is allns wech dampt. Vandåg is dat åwer dår! Un datt kunn goot angåhn, datt datt to’n grooten Deel van Kometen ran tåcht wurn is. Süss woll, un so mach datt wähn, datt wi sülbens so’n bäten ut Kometen måkt sünd.
Üm datt ut to finnen, wüllt wi datt doch mål nåmäten.
![[Top]](/images/icons/top.gif)
Watt wi boot hebbt
COSAC sünd inne Hauptsåk twee Deele. Een is’n Gas-Chromatograph (GC) (hebb ik kien Woort för) un datt geiht so: Wenn een so’n heel Dörnanner van Gas hett; wöt mål sägen so’ rechten Röök van’n Hunnenschäät, denn kann een deen dör een lang Röhr blasen. (Nu nich frågen, well datt denn woll doon scholl.) Wenn een nu to’n blåsen ganz saubert Gas nöhmt (wi nähmt Helium, datt Tüüchs wår man Ballons mit fleegen lätt), denn kummp an anner Enn toeers sauber Helium, klår. Un denn kummp die Hunnenschäät, dårnåh woller Helium. Wårüm datt watt bringen deiht, licht an de Innenwand van datt Röhr. De verschieden Deelen, de denn Hunnenschäät utmåkt, backt verschieden goot an de Wand. Dårdör kåmt de ok to verschieden Tied an anner Enn woller rut. So een Dings kann’n deswägen dårför brüken, de verschieden Deelen butenanner to pulen un denn enkelt antokieken.
De tweete Deel is’n Fleeg-Tied-Massenspektrometer (MS) (dår is mi ok kien pladdüütsch Woort för infolen) åwers datt kann’n verklogfideln: Wenn’ twee Lü glieke foss inn’n Mors pedd, denn flücht de, de weniger weegen deit, flinker wech. För Atome, de lüttjesten Dinger, de’n so noch måken kann, is datt datt sülwige. Wenn’n nu to glieke Tied so’n Sack vull Moleküle (datt sind so’n pår Atome de sück tohop dåhn hebbt) hett, un pedd de wech, denn kann’n an anner Enn van so’n Wech nåkieken wenneer de ankåmt. De swårsten kåmt toletzt, jüst so at annerwårns ok. Un ut de Tieden kann’n uträken, watt de lüttjen Dinger weegen doot. Mennig een geiht dår ok bi inn’n Dutt. Måkt åwer nix, de Kluten kåmt ok all an un weert mit mäten.
Op de Eer ward so een Gerät ok vääl brükt. Een Idee is nåtokieken, watt de Gaslüe verköpt un wo vääl datt woll böten deiht. Een anner is de Nåwieseree van’n Doping.
Un denn hangt dår noch all de Tüdelkråm mit an, de’n brükt, üm all de Mäteree hintokriegen.
De Båhrer hålt denn n lüttje bäten watt Schiet ut de Grund un deiht datt in een Åhmp. De ward denn dicht proppt un heet måkt. De Schmull, de dår denn rut kummp, ward in den GC blåsen, kann åwers ok foors in’t MS gåhn, oder geiht eerst dör’n GC un datt watt dår denn rut kummp ward in’t MS schickt.
Well het dår noch watt öwer?
|
